İsim-Fiiller (Ad-Eylemler)

Ad-eylemler, eylemlere -mA, -mAk ve -Iş ekleri getirilerek türetilen ve cümlede ad gibi görev yapan sözcüklerdir. Örneklerle inceleyelim:

Okula gitmek için evden çıktım. Karlı yollarda yürümek istiyorum.

Karşıya geçmekten vazgeçtim.

Orhan yazı yazmayı, kitap okumayı sever.

Şiiri güzel okuyuşunuz, öğretmeni mutlu etti.

Yukarıdaki örneklerde italik harflerle dizilen sözcükler;

• Eylemden türemiştir.

• Birer işin, oluş ve kılışın adıdır.

• Eylem gibi tümleçleri, nesneleri vardır. Bu tümleçlerle, nesnelerle birer yan önerme kurmuştur ve birer yargı anlatmaktadır; bu bakımdan da eyleme benzerler.

Yalın durumda kullanılan ad-eylemler;

• Özne alabilirler:

Mevcudat ne imiş, nedir, ne olacak, ne olmak gerektir?

Kişi noksanını bilmek gibi irfan olmaz. (Namık Kemal)

• Yüklemle ortak özneleri olabilir:

Orhan, Ankara’ya gitmek istiyordu.

Sevim, düşkünlere yardım etmekten çekinmez.

• Ad tamlamalarında tümlenen olarak kullanılan ad-eylemlerin tümleyenleri özneleridir:

Orhan’ın gelmesi hepimizi sevindirdi.

• Ad eylemler; ek eylem alarak cümlenin, temel önermenin yüklemi de olabilir:

Şüphe bir nura doğru koşmaktır. (Tevfik Fikret)

• Durum ve iyelik ekleriyle çekimlenmiş ad eylemlerin ek eylemle cümle ve temel önerme yüklemi oldukları da sık görülür:

Rahatsızlığı, geceleri iyice uyuyamamasındandır.

Önemli olan, her işi günü gününe yapmanızdır.