Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı

Uzman Öğretmenlik Eğitim Programı ve Başöğretmenlik Eğitim Programı: Özel Eğitim ve Rehberlik - Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinin en üst basamağındaki ihtiyaç, kendini gerçekleştirme ihtiyacıdır. Kendini gerçekleştirme, ömür boyu devam eden bir süreçtir ve hümanistik (insancıl) anlayışa dayanır.

• İnsan ihtiyaçları hiyerarşik bir yapı arz eder (önem derecesi vardır).

• Birincil ihtiyaçlar en temel ihtiyaçlardır ve ikincil, üçüncül ihtiyaçlardan önce gelir.

• İnsan davranışlarının temelinde herhangi bir ihtiyacı giderme çabası vardır (kursa gitmek – atanma, lokantaya gitmek – açlık vb)

• İki tip ihtiyaç vardır; “eksiklik” (psikolojik ve fizyolojik) ve “gelişim” (potansiyeller ve yetenekler) ihtiyacı.

• Bir ihtiyacı karşılamak için gerektiğinde sonraki bir ihtiyaç feda edilebilir ancak önceki bir ihtiyaç feda edilemez (sinema – açlık)

• Alt düzeydeki ihtiyaçlar en azından belli bir orana kadar karşılanmadıkça üst düzey ihtiyaçlar hissedilmez.

• Her birey doğuştan kendini gerçekleştirme eğilimine sahiptir ve uygun şartlar sağlanıp ihtiyaçları giderildiğinde bunu başarabilir.

• Çağdaş eğitim sisteminin amacı ve rehberliğin amacı bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlamaktır.

• Bütün bireyler kendini gerçekleştirmek ister.

Fizyolojik ihtiyaçlar (evrensel güdüler, birincil güdüler), hayatın ve neslin devamı için mutlaka karşılanması gereken ihtiyaçlardır.

• En temel ihtiyaçlardır ve bütün insanlar için aynı şekilde önemlidir.

• Bu ihtiyaçlar karşılanmadığı takdirde canlılık sona erer ve neslin devam etmesi mümkün olmaz.

• Diğer bütün ihtiyaçlardan farklı olarak süreklilik arz eder.

• Nefes alıp verme, yeme – içme, cinsellik, uyku, ısınma vb ihtiyaçlardır.

Güvenlik – barınma ihtiyacı, can ve mal güvenliği olarak ikiye ayrılır. ihtiyacın giderilmesi hem fiziksel olarak hem de psikolojik olarak gereklidir.

• Bireyler kendilerini, yakınlarını ve toplumlarını tehlikeden uzak, emniyet içinde görmek isterler.

• Bedensel güvenliğin yanı sıra, sosyal ve ekonomik (maddi konular) güvenliğinde sağlanması istenir. Ör) SGK, Bağ-kur vb.

Sevgi – ait olma – aidiyet – yakınlık ihtiyacı, insanlar hem başka insanları (anne, baba, kardeş, arkadaş vb.) sevmek, hem de başka insanlar tarafından sevilmek isterler. Bu durum gerçekleştiğinde bireylerin aidiyet duygusu gelişir.

• Bu basamak, üst düzey ihtiyaçların başladığı basamaktır. İnsanlar, küçük de olsa kendilerini bir gruba ait hissetmek isterler.

• Böylece kendi varlıklarını daha iyi hisseder, kendilerini o gruplarla özdeşleştirir ve kendilerini ifade ederler.

• Sosyal ilişkiler, birlik ve beraberlik duyguları bu basamakta başlar.

• Bu basamaktaki ihtiyaçlar karşılandığında bireyler yabancılık çekmekten, yalnız kalmaktan, umutsuzluğa düşüp bunalıma girmekten kurtulurlar.

Saygı – statü – prestij – takdir edilme – hatırlanma ihtiyacı; bireylerin kendilerini değerli ve saygın görmek istemeleriyle ilgilidir.

• Statü, bireyin toplumdaki yeridir. Anahtar statü ise bireyin toplumdaki en belirgin yeri ve özelliğidir.

• Statü ile saygınlık arasında doğru orantılı bir ilişki vardır. İnsanlar yaptıkları işlerden dolayı takdir edilmek ve beğenilmek isterler.

• Kendilerini yeterli, bağımsız, özgür ve işe yarayan biri olarak hissetmek isterler.

• Başkalarından saygı görmenin bir şartı da bireyin kendisine saygı duymasıdır (özsaygı).

• Kendine saygı duyan bireyler, başkalarına da saygı duyarlar. Bu gerçekçi bireylerde olması gereken bir özelliktir.

• Bu ihtiyaç karşılanırsa, aşağılık duygusu, zayıflık, değersizlik ve çaresizlik gibi olumsuz duyguların ortaya çıkması engellenir.

Bilme – entelektüel – estetik ihtiyacı; insanların merak ve keşfetme duygularından dolayı oluşur.

• Bu duygular, insanın öğrenme ve bilgi edinme ihtiyacını hissettirmiştir.

• İnsanlar resim, fotoğraf, resim, sinema vb. sanatsal etkinlerden de zevk almak ve yaratıcılıklarını kullanmak isterler.

Kendini gerçekleştirme ihtiyacı, PDR’nin ve çağdaş eğitim sisteminin nihai (asıl) amacıdır.

• Bireyin bütün ihtiyaçları karşılandığında ve doğuştan getirdiği gizil güçlerini (potansiyellerini) açığa çıkararak tam kapasite ile kullandığında kendini gerçekleştirmesi beklenir.

• Kişinin potansiyelleri neye müsaitse onu yapması ve kim olması gerekiyorsa “o” olmasıdır.

• Kendini gerçekleştirme, yeterlilik, olgunluk ve özerkliğe yönelik bir süreçtir.

• Maslow’a göre “doruk yaşantılar” denilen geçici kendini gerçekleştirme anları vardır.

• Kişi böyle zamanlarda çok yoğun mutluluklar yaşar ve yaşamın anlamını kavrar.

Kendini Gerçekleştirmekte Olan Bireylerin Özellikleri

Kendinigerçekleştiren birey,her şeyibaşarabilen, hatasız,kusursuz veher sorununuanında çözebilenmükemmel birinsan demek değildir.

• Kendini tanır, anlar,kabul eder, olumlu ve olumsuz yanlarını bilir, giderebileceği eksikliklerini gidermeye, giderilemeyecek eksikliklerini ise kabullenmeye çalışır.

• Kendine yönelik olumlu bir “özbenlik” algısı vardır.

• Başka insanların da hataları olabileceğini düşünür, onları anlar, kabul eder ve hoşgörülü davranır.

• Sağlıklı sosyal ilişkiler kurabilir ve iletişim gücü yüksektir.

• Çevresindeki olanakları ve fırsatları takip eder, gerektiğinde bunları kullanır.

• İçine kapanık ve karamsar değil, dışa dönük ve iyimserdir, paylaşımcıdır.

• Gizil güçlerini (potansiyellerini) ortaya çıkarabilir ve kendisiyle ilgili kararlar verip, bu kararların sorumluluğunu üstlenebilir.

• Özgüveni, özsevgisi ve özsaygısı vardır.

• Toplumsal ve kültürel değerlere körü körüne bağlanmaz, kuralların katılığına değil esnekliğine inanır.

• Dogmatik fikirleri kabul etmez, kendi aklıyla sorgulayıp doğru olan fikirleri kabul eder.

• Gerçekçidir (realist), olayları tarafsız (objektif) değerlendirir, duygu ve düşüncelerini olduğu gibi yansıtabilir.

• Önyargılardan uzaktır.

• Duygularını yok sayma ya da çarpıtma ihtiyacı hissetmez.

• Savunma mekanizmalarını çok sık kullanmaz.

• İnsancıl (hümanistik) ve demokratiktir. Din, dil, cins, ırk vb. ayrım yapmadan bütün insanları değerli görür ve saygı duyar.

• Doğal davranır ve spontane (kendiliğinden, o anlık) yaşar.

• Anın tadını çıkarabilir ve mutlu olmayı bilir.

• Zamanı iyi ve verimli kullanır.

• Geçmişten çok geleceğe dönük yaşarlar.

• Egosantrik (bencil, ben merkezli) değil, sorun merkezlidir. Kişisel sorunlarından çok insanlığın genel sorunlarıyla ilgilenir ve onlara çözüm yolları bulmaya çalışır. Çünkü kendini doğayla ve insanlıkla özdeşleştirir.

• Tek yönlü değil, çok yönlü düşünür.

• Yaşamdan doyum alabilir ve “doruk yaşantılar” geçirebilir.

• Belirsizliklere katlanabilir ve sabırlıdır.

• Özerktir, dışa bağımlı değildir ve özgürdür. Kendisiyle ilgili sorunları kendisi çözmeye çalışır.

• Kırıcı olmayan bir mizah anlayışı vardır. (nüktedan)

• Değişime ve gelişime açıktır, dinamiktir. Durağan ve statik değildir.

• Yaratıcı, orijinal ve farklı fikirler üretebilir. (estetik)