Okullarda Kriz Yönetimi

Uzman Öğretmenlik Eğitim Programı ve Başöğretmenlik Eğitim Programı: Güvenli Okul ve Okul Güvenliği - Okullarda Kriz Yönetimi

Kriz Nedir?

Bir bireyin, grubun, örgütün ya da topluluğun normal işlevlerini yerine getirmesini engelleyen ve acil ilgi ve çözüm gerektiren, hafife alınamayan, sıra dışı, beklenemeyen bir durum ve ani değişikliktir.

Ayrıca kriz, ani ve genellikle beklenmedik, okul toplumunun önemli bir bölümünü derinden ve olumsuz olarak etkileyen bir olay ya da durum olarak da açıklanabilir.

• Bir Öğrencinin,

• Sınıfın,

• Okulun,

• Öğretmenlerin programlarını engelleyen acil ilgi ve çözüm bekleyen, tolore edilemeyen, ani gelişen, sıra dışı olaylardır.

Kriz,

1. Varlığın tahribi, yaralanma ve yaşam kaybını kapsar.

2. Saptanabilir, başlangıcı ve sonu vardır.

3. Etkileri uzun sürse bile zamanla sınırlı ve anidir.

4. Geneldir ve çok kişiyi etkiler.

5. Sıradan deneyimlerin dışındadır.

6. Hemen herkes için gerginliğe sebep olan psikolojik travmadır.

Müdahaleyi Gerektiren Kriz Durumları

• Bir öğrenci, öğretmen, öğrencilerin bir yakınının ölümü

• Kazalar

• Cinayetler

• İntiharlar

• Bulaşıcı hastalıklar

• Çocuk kaçırma

• Hayvan saldırıları

• Uyuşturucu, alkol

• Şiddet olayları(Bina ve eşyaya, birbirlerine zarar verme)

• Arkadaşlarla kavga, küsme,vb

• Savaş durumu

• Terör olayları

• Bomba, gaz kaçağı (patlama),

• Binalarda hasar,

• Elektrik çarpmaları

• Öğrenci çatışmaları

• Okulda yabancı birinin tehlike yaratması

• Doğal ve çevresel felaketler(fırtına, deprem, yangın, sel, kar, vb.)

• Kimyasal zehirlenmeler

• Rehin alma

• Fiziksel, duygusal ve cinsel istismar

Bazı Örnek Kriz Olayları

• İlkokulda intihar. Doğum gününde ses getirecek bir şeyler yapacağım diyerek kendisini vurdu (Sabah 16 Ocak 2001).

• Kız lisesinde korkutan yangın. Beşiktaş Lisesi yatakhanesinde kalan 130 öğrenci kantine sığındı (Milliyet 26 Mart 2002).

• Ankara Kumrularda patlama. (Hürriyet, 21 Eylül 2011)

• Göztepe- Bir servis şoförü, iki servis şoförünü okulda çocukların olduğu saatte okul bahçesinde öldürdü.

Bir Kriz Olduğunda Okulda Neler Olur?

• Okulun normal işleyişi bozulur veya duraksar.

• Krizin şiddetine göre kolu kanadı kırılmış hisseden öğrenci ve öğretmenler kendilerinde etkinliklere devam etme gücü bulamazlar.

• Kriz tepkileri herkes tarafından yaşandığı için kişilerin birbirlerine yardım etme gücü azalır.

• Acil yardım çalışmalarına girmek gerekir.

• Kriz sonrasında okula dışarıdan gelen veli, müfettişler, basın, kolluk kuvvetleri okulda karışıklığa neden olur ve baskı oluşturur.

• Can kaybı durumlarında kişilerin yokluğuna alışmak zordur.

• Okul çalışanları hem kendine hem de rolünün getirdiği sorumlulukla öğrenci ve velilere destek olmak zorunda kalır.

• Krizin durumuna göre yeni olayların yaşanmaması için dikkatli olmak ve önlemler almak zorunda kalırız.

• Yaşanan kriz durumuna göre yeni sorumluluklar ve görevler üstlenmek gerekebilir.

Krize Müdahale Düzeyleri

• Temel Müdahale- Bir kriz olmadan önce oluşmasını engelleyen etkinlikler.

• İkinci Derecede Müdahale- Bir kriz durumunda yaşanılan olumsuz etkileri en aza indirmek için yapılan çalışmalar. (Kriz ekibi ile birlikte, Kriz eylem planının yürürlüğe konulması)

• Üçüncü Derecede Müdahale- Kriz sonrası uzun süreli (krizi takip eden haftalarda, aylarda, yıllarda) yapılan etkinlikler

1- Temel Müdahale - Kriz Olmadan Önce Yapılacaklar

• Okul çalışanlarının ruh sağlığını güçlendirin, krizler konusunda eğitimler verin!

• Öğrencilerin kendilerine saygılarını güçlendirin!

• Öğrencilere sorun çözme ve baş etme becerilerini kazandırın!

• Öğrencilere duygularını ifade etme becerileri kazandırın!

• Okulda zorbaca davranışları ve şiddeti engelleyin!

• Psikolojik desteğe ihtiyaç duyan bireylerin yönlendirilmesi!

• Kriz Planı hazırlayın. Okul kriz ekibini oluşturun.

2- İkinci Derece Müdahale- Kriz ekibi ile birlikte, Kriz eylem planının yürürlüğe konulması

Kriz müdahale ekipleri, okullar için vazgeçilmez bir gerekliliktir. Kriz sırasında kimler etkilenir? Bazı kişiler krizi yaşamadığı halde en az yaşayanlar kadar etkilenebilir.

Bunlar:

• Daha önce başka travmatik olaylar yaşamış kişiler

• Olaya yakından tanık olan kişiler

• Olay sırasında başka nedenlerle depresyon, yoğun çökkünlük, ağır aile içi anlaşmazlıklar gibi sıkıntılar yaşıyor olan kişiler

• Kronik rahatsızlığı olan veya yakın akraba içinde böyle rahatsızlık yaşayan kişiler

Kriz ekibinde bulunan kişiler ve görevleri;

• Yönetici (Okul Müdürü, müdür yardımcısı)

• Psikolojik Danışman (Rehber Öğretmen)

• Öğretmenler

• Okul sağlık görevlisi (doktor, hemşire)

• Okul Aile Birliği’nden bir temsilci

• Okul personelinden kişiler(güvenlik görevlisi, idare amiri,vb.)

• Sivil Savunma Kulübünden bir kişi

Okul Müdürünün Görevleri;

• Kriz durumunda yapılacak çalışmaları koordine eder ve kriz ekibini göreve çağırır.

• Kendi bölgesindeki diğer kriz kurumlarıyla iletişime geçer.

• Kriz anında yararlanılacak kişi ve kurumlarla işbirliği sağlar.

• İlçe ve gerekirse İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bilgi verir.

• Kriz anında sürekli iletişim ağının kurulmasını sağlar.

• Güvenlik birimleriyle işbirliği yapar.

• Milli Eğitim Müdürlüğünün onayını alarak basın açıklaması yapar.

Rehberlik Öğretmeninin Görevleri

• Etkilenen çocukların ana babalarıyla bağlantı kurma

• Krizden en çok etkilenen kişilerin sınıflarını belirleme ve sınıflarını ziyaret etme

• Öğretmenlere destek verme

• İlçe kriz ekibi ile iletişime geçme

• Durumla ilgili öğrencileri, öğretmenleri ve velileri bilgilendirmede okul idaresine yardımcı olma

• Etkilenen öğrencilerle ilgili kayıt tutma ve izleme çalışmaları yapma

Öğretmenin Rolü

• Öğrencilere doğru bilgi vererek, söylentileri yalanlama

• Gereksiz detay vermeden soruları yanıtlama

• Uygun tepki verme konusunda model olma

• Her türlü duygunun ifade edilmesine izin verme

• Psikolojik danışmaya gereksinim duyan öğrencileri belirleme

• Krizden sonra travmanın etkilerini azaltabilecek sanat, resim, yazma ve müzik gibi etkinlikler yapma

• Gerekirse ders sorumluluğu ile ilgili öncelikleri değiştirme

• Önleme ve güvenlik konularında “öğretilebilir an” fırsatından yararlanma

• Kriz eylem planında yer alan görev ve sorumluluklarını yerine getirmek(basını bilgilendirme, tahliye etme vb.)

Krize Müdahale Adımları

• Öncelikle okulu ve olay mahallini güvenli bir hale getirecek adımlar atılır.

• Okul müdürü krize müdahale ekibi toplantıya çağırır.

• Milli Eğitim Müdürlüğü krizden haberdar edilir.

• Okul çalışanları krizden haberdar edilir

• Gerekiyorsa ilgili sağlık birimi ve semt karakolu ile temasa geçilir.

• Öğrenciler krizden haberdar edilir.

• Veliler krizden haberdar edilir.

• Krize müdahale ekibi gelen bilgiler yenilendikçe krizden etkilenenlerle paylaşılır.

• Belirlenen basın sözcüsü İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünden alınan onaydan sonra basını bilgilendirir.

• Ders bitiminde olaydan etkilenen öğretmenlere psikolojik destek sağlamak amacıyla bir toplantı yapılır.

• Günün sonunda krize müdahale ekibi yeniden toplanarak nelerin yapıldığını, bundan sonra nelerin yapılması gerektiğini, bunları kimin, nasıl yapacağını belirler.

Krizden Etkilenen Birine Karşı Genel Davranış İlkeleri

• Konuşurken sakin ve anlayışlı olun.

• Aynı şeyi defalarca anlatacak kadar sabırlı olun.

• İyi bir dinleyici olun.

• Çocuğun duygularını ifade etmesini destekleyin.

• Yargılamayın, yorumlamayın, öğüt vermeyin.

• Esnek olun, çatışmaya girmeyin.

• Asla tutamayacağınız sözler vermeyin.

• Doğruyu söyleyin. Kaçamak konuşmayın, yalan söylemeyin.

• Göz kontağı kurun.

• Emir cümleleri kurmayın.

• Destek, güven veren mesajlar kullanın. (Dokunmak, elini tutmak,vb.)

• Bazı kişilerin daha fazla zamana ihtiyacı olabilir. Sabırlı olun.

• Zorlandığınız veya sizi aşacak bir durum olduğunda destek alın veya bir uzmana başvurun.

Travma Yaşayan Kişiye Söylenebilecek Uygun Cümleler

• Şimdi güvendesin. (Gerçekten öyle ise)

• Benimle konuştuğun için memnunum.

• Eminim şimdikinden daha iyi olacak ve sen iyileşeceksin.

• Kim olsa bu durumda kendini kötü hissederdi…

Olayın Okulda Duyurulması

1. Olay, öğretmen ve öğrenciler okulda değilken olursa öğretmenler okula gelmeden önce telefon zinciri, vb yöntemler kullanarak her birini olaydan haberdar edin.

2. Öğretmenler aracılığı ile öğrencileri mümkün olduğunca aynı anda olaydan haberdar edin.

Olayla ilgili söylentileri ve abartılı yorumları engellemek için öğretmenlerin olayla ilgili mümkün olan tüm bilgileri doğru olarak öğrencilere aktarmalarını isteyin. (Ölüm ve intihar olayları genel mikrofon ve toplantılarla anons edilmemelidir.)

Medya Ve Velilere Duyurulması

• Genel duyurular için yazılı olarak kısa bir bülten hazırlanmasına yardım edin. (Kriz öncesinde ise örnek basın bültenleri veya medyaya okulla ilgili bilgi veren formlar hazırlayın.)

• Acil durum merkezi belirleyin. Kriz anında bu kişiye kolayca ulaşılabilecek bir yer belirleyin.

• Endişeli anne-babalarla bir toplantı yapın; bilgilendirin ve çocuklarına nasıl yardımcı olabileceklerine dair yazılı bilgi dağıtın.

• Medyayı okul binasının dışında tutun.

Medyayla İlişkilerde Dikkat Edilecek Noktalar

• “Yorum yok” türü cevaplardan kaçının; saklanan bir şeyler varmış izlenimini verir.

• Öğretmenleri, öğrencileri ve velileri medyanın mülakatlarından ve ilgisinden uzak tutmaya çalışın.

• Hiçbir öğrencinin ana babası yanında olmadan medya ile görüşme yapmasına izin vermeyin.

• Düzenli basın toplantısı yapılmasına özen gösterin.

• Düzenli bilgi veren bültenler hazırlayın.

• Medyadaki haberleri takip edin.

• Medyanın isteklerini ve yapılan mülakatları kaydedin.

• Sözel bilgilerinizi destekleyecek yazılı bilgi hazırlayın.

Okuldaki Şiddet Olaylarına İlişkin Haberlerde Kaçınılması Gerekenler

• Olayın çok basitleştirilerek sunulması

• Haberlerde okul şiddet olayının tekrar tekrar ve abartılarak verilmesi

• Okul şiddetinin duygusallaştırılarak yayımlanması

• Şiddet olayının nasıl olduğunu detaylı açıklamalarla verilmesi

• Şiddet olayına katılan kişilerin yüceltilmesi

• Suç faillerinin olumlu özelliklerine odaklanılması

• Şiddet olayının belli bir amaca ulaşmak için bir araç olarak sunulması

3- Üçüncü Derece Müdahale: Kriz Sonrasında

• Kriz durumları ile baş etmek için sürekli hizmetler planlayın.

• Öğrenciler için destek personeli bulundurmaya veya okul dışından uzmanlarla bağlantıda bulunmaya devam edin.

• Öğrencilerle her gün ilgilenecek olan öğretmenlere hizmet içi eğitim ve kaynak sağlayın.

• Krizden sonra ortaya çıkabilecek tepkileri düşünün. Örneğin okulda benzer bir olay, eski duyguları yeniden canlandırabilir.

· Çeşitli kriz senaryoları hazırlayarak bunlara uygun önlemler, planlar hazırlayın.