Sözlü Anlatım
Dilin doğuşu ile ilgili kuramlara dikkat edilirse, bütün kuramlar dilin konuşma dili olarak ortaya çıktığını kabul etmektedir. Konuşma ise ciğerlerdeki havanın dışarı çıkarken çıkarttığı ses veya sesler değildir. Konuşmanın temeli sayılan sesin belirli kurallar doğrultusunda bir arada söylenmesi gereklidir. Bu seslerin kurallı bir biçimde bir arada söylenmesi de konuşmayı oluşturmaz.
Sözlü Anlatım Türleri
Hazırlıklı Konuşma
Hazırlıksız Konuşma
Konuşmanın tanımı şöyle yapılabilir: Beyinde oluşan bir iletinin konuşma örgenlerinden yararlanılarak dinleyen kişiye ses titreşimleriyle iletilmesidir. Görüldüğü gibi konuşmanın farklı özellikleri vardır. Bu özellikler: zihinsel, fizyolojik ve fizikseldir.
Zihinsel özellik konuşmanın beyinde oluşturulması, fizyolojik özellik beyinde oluşan bu durumun sese dönüştürülmesi için konuşma örgenlerinin hazırlanması, fiziksel özellik ise sesin duyulabilir olmasını sağlayan ses titreşimleridir.
Tanımda dikkat edilmesi gereken bir nokta da konuşmayı dinleyecek bir dinleyicininin olması gerektiğidir. Konuşma iletişimdir. İletişim için bir ileti gerekir. İletişimin sağlanması bu iletinin gönderilmesi demektir. Bunun için de konuşma alıcı ve verici arasında gerçekleşir. Alıcı dinleyen, verici ise konuşandır. Konuşma etken, dinlemek ise edilgen bir eylemdir. İletişimde etken durumdaki konuşmanın oluşması bir sürecin sonunda gerçekleşir.
Dilin iki yönü vardır: konuşma dili, yazı dili. Yazı dili, konuşma dilinin sembolleştirilmesidir. Bu iki dil arasında doğaldır ki bazı farklılıklar vardır. Konuşma dilinin özelliklerini ortaya koyarken bu farklılıklardan yararlanılacaktır. Bu, konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Saussure yazının varlık nedeninin dili (konuşma dili) göstermek olduğunu söyler.
Yazı dilinde harfler, noktalama işaretleri ve yazım kuralları bulunurken, konuşma dilinde ses temeldir. Süre, vurgu, ton, kavşak ve durak, ezgi, sesin perdesi, tınısı, şiddeti konuşma dilinin özellikleridir. Bu özellikler dilden dile farklılıklar göstermektedir. Örneğin İngilizcenin vurgusu ile Türkçenin vurgusu farklıdır.
Güzel ve Etkili Konuşma İlkeleri
Konuşma önemli bir iletişim aracıysa konuşma ilkelerinin bilinmesi gerekir. Sokrates “Konuş, kim olduğunu söyleyeyim” der. Kişiliği ele veren konuşmanın ilkelerinin bilinmesi konuşurken daha dikkatli olunmasına, dinleyicinin dikkatini toplamaya, konuşmanın etkili olmasına yardımcı olur.
Güzel ve etkili bir konuşmanın ilkeleri şunlardır:
• Konuşmanın bir planı olmalıdır,
• Konuşmanın bir konusu olmalıdır,
• Konuşma konusu seslenilecek kişi veya kişilere uygun olmalıdır,
• Konuşmanın amacı olmalıdır,
• Konuşmada bütünlük olmalıdır. Konuşurken konu gereksiz ayrıntılarla dağıtılmamalıdır,
• Konuşma inandırıcı olmalıdır,
• Konuşma ilginç olmalıdır,
• Konuşma çelişkili düşünceler içermemelidir,
• Konuşma , gerekliyse, örneklerle zenginleştirilip anlaşılır kılınmalıdır,
• Konuşmada bilgi yanlışlığı yapılmamalıdır,
• Konuşmada duygu ve düşünceler sürükleyici bir biçimde aktarılmalıdır.
İyi Bir Konuşmacının Özellikleri
Konuşma doğuştan başlayarak oluşan bir yetidir. Bu durum, işitme engelliler dışında, herkeste doğuştan vardır. Dil becerileri ise doğduktan sonra edinilen bir olgudur. Bu olgu aynı zamanda konuşmanın da temelini oluşturur.
Konuşma becerileri uygulama yoluyla kazanılır. Değişik eğitim ortamları bu uygulamaya olanak sağlar. Konuşma duygu, düşünce ve dileklerimizi görsel ve işitsel ögeler aracılığıyla karşımızdakine iletmektir.
İyi bir konuşmacı Türkçe konuşma bilgisinin yanı sıra, konuşmanın temel ögelerinden ses bilgisini de öğrenmelidir. Ses, yanlızca biyolojik bir işlev değil, insanlar arasındaki iletişimi sağlayan konuşma eyleminde en önemli araçlardan biridir. Türkiye’de ses sağlığının önemi yeterince anlaşılamadığından ses bozukluklarının ayırdına varılamamaktadır. Özellikle konuşmaya dayalı mesleklerdeki kişilerde ses bozuklukları ve bu bozuklukların oluşturduğu rahatsızlıklar daha da belirgindir. Sesle ilgili sorunların neden ve çözümleri foniatri bilgisini gerektirir. Bu konuya burada değinilmeyecektir. Burada iyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler belirtilecektir.
İyi bir konuşmacıda bulunması gereken özellikler şöyle sıralanabilir:
• İyi bir konuşmacı, konuşma eylemini oluşturan ögelerin önemini bilir, (beden dili, ses, zihinsel etkinlik)
• Konuşmasında örneklere, açıklamalara, yer verir,
• Gözlem gücünü geliştirmiştir,
• Seçilen konuşma alanında ya da alanlarında geniş bir bilgi sahibidir,
• Amacına uygun yönde ve mantıklı bir akış içinde düşünme yeteneğini geliştirmiştir,
• Konuşma hızını ayarlamasını bilir,
• Kendi yeteneklerini değerlendirmeyi ve sınırlarını bilir,
• Dinleyicisini yakından tanır,
• Konuşmada kişiliğin önemini göz önünde bulundurur,
• Dinleyicileri ile yüz yüze iletişim kurar,
• Kendi kendisinin titiz bir eleştiricisidir,
• Ahlaksal sorumlulukları bulunduğunu hatırdan çıkarmaz,
• Dış görünüşüne önem verir, kıyafetleri temiz ve özenlidir.
Comments