Türk Dünyası ve Türk Dili

Türk Dünyası

Türk dünyası dediğimiz ve Türklerin tarih boyunca yaşadığı coğrafya, 20-90 doğu boylamları ile 33-65 kuzey enlemleri arasında yer alır. Türk dünyası en çok kabul gören tasnife göre dört bölüme ayrılır.

• Altay-Sibirya Türkleri

• Batı Türkleri

• Doğu Avrupa Türkleri

• Türkistan Türkleri

  
  

Yönlere göre yapılan tasnife göre Türkler; Doğu Türklüğü, Kuzey Türklüğü ve Batı Türklüğü şeklinde gruplandırılır. Kabaca, Hazar denizinin doğusunda kalan Türklere Doğu Türklüğü, kuzeyinde kalanlara Kuzey Türklüğü ve bu sınırın güneyi ile batısında kalanlara da Batı (Güneybatı) Türklüğü denmektedir.

Türk Dilinin Bugünkü Durumu ve Yayılma Alanları

Türk dili, dünya dilleri arasında konuşulduğu coğrafyanın büyüklüğü bakımından birinci, ana dili olarak üçüncü ve konuşan insan sayısı bakımından beşinci sıradadır. Bugün Türkler, ana hatları ile Balkanlardan Büyük Okyanus’a, Kuzey Buz Denizi’nden Tibet’e kadar olan sahada yaşarlar. Bütün bu alanda Türk nüfusu yer yer farklı yoğunlukta bulunmakta ve Türkçe farklı lehçeler halinde konuşulmaktadır. Zengin söz varlığı, yaygın kullanımı, bilimsel alanlara ait terminolojisi, soyut kavramları karşılamadaki üstün yeteneği, zengin deyimleri, çok düzenli yazım, ses ve şekil yapısıyla Türkçe dünyanın önde gelen bilim ve edebiyat dillerinden biridir. Türkçe; Göktürk, Uygur, Arap, Latin, Kiril alfabeleri başta olmak üzere, 10’dan fazla alfabe ile yazıya geçirilmiş bir dildir. Günümüzde Türk dünyasında Latin, Arap ve Kiril alfabeleri kullanılmaktadır. Farklı lehçeler halinde de olsa, Türkçe bugün Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Türkiye gibi yedi bağımsız devletin resmî dilidir. Bütün bu alanlarda yaşayan Türkler şu üç lehçeden biri ile konuşmaktadırlar.

1. Türkçe (y grubu)

2. Çuvaşça (r grubu)

3. Yakutça (t grubu)

Çuvaşça ve Yakutça yüzyıllar boyunca konuşma dili olarak yaşmış, ancak XIX-XX. Yüzyıllarda yazı dili haline gelmiştir. Çuvaşlar, Moskova ile Kazan arasında İdil (Volga) ırmağı boylarında yaşarlar.

Yakutlar Sibirya’da Katanga, Ölenek, Lena ve Kamçatka’da Kelima ırmakları çevresinde yaşarlar.

Türkçe kolundan doğmuş yakın lehçeleri de konuşan nüfus sayısı ile birlikte de şöyle tasnif edebiliriz:

• Batı / Güneybatı Türkçesi:

1. Türkiye Türkçesi: Türkiye, Irak, Suriye, Kıbrıs, Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Kosova ve Almanya başta olmak üzere Türkiye Türklerinin bulunduğu ülkelerde ( Toplam 69.000.000 kişi)

2. Gagavuz Türkçesi: Moldova, Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan (247.164)

3. Azerbaycan Türkçesi: Kuzey Azerbaycan, İran, (Güney Azerbaycan), Gürcistan ve Türkiye (24.791.106)

4. Türkmen Türkçesi: (Türkmenistan, İran (Horasan), Afganistan ve Pakistan (4.018.297)

• Kuzeydoğu / Doğu Türkçesi:

1. Özbek Türkçesi: Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Afganistan, Tacikistan ve Pakistan (21.000.000)

2. Uygur Türkçesi: Çin (Doğu Türkistan) (17.000.000)

3. Karakalpak      Türkçesi:       Özbekistan (Karakalpak özerk bölgesi) (600.000)

4. Kazak Türkçesi: Kazakistan, Moğolistan ve Doğu Türkistan (11.000.000)

5. Kırgız Türkçesi: Kırgızistan ve Doğu Türkistan (3.300.000)

6. Kazan (Tatar) Türkçesi: Tataristan ve Başkurdistan (16.000.000)

7. Nogay Türkçesi: Kuzey Kafkasya ve Rusya (300.000)

8. Başkurt Türkçesi: Başkurdistan, Tataristan ve Rusya (2.500.000)

9. Kırım Türkçesi: Kırım, Özbekistan ve Romanya (16.000.000 Kazan Türkçesi ile birlikte)

10. Karaçay Türkçesi (Kuzey Kafkasya ve Rusya) (400.000)

11. Malkar Türkçesi (Kuzey Kafkasya ve Rusya) (200.000)

12. Kamuk Türkçesi: Kuzey Kafkasya ve Rusya (282.178)

13. Altay Türkçesi: Rusya ve Altay Özerk Cumhuriyeti (180.000)

14. Hakas (Abakan) Türkçesi: Rusya, Hakas Bölgesi, Çin’in Karasu eyaleti (150.000)

15. Tuva Türkçesi. Rusya, Tuva bölgesi ve Moğolistan

16. Karay Türkçesi: Polonya ve Litvanya

    
    

Diğer ülkelerdeki 8.900.000 kişiyi ve 4.300.000 Çuvaş ile 1.000.000 Yakut’u eklersek tahmini Türk dilini konuşan nüfus 190-200 milyon kişi civarındadır.