Üslup ve Özellikleri

Üslup konusunda ciddi ve ayrıntılı bilgi veren ilk yazarlarımız arasında bulunan Recaizade Mahmut Ekrem, üslup için: “Üslup dediğimiz şey her şahsın efkar-ı mülhazatının ta’birleri tarzı mahsusudur. Herkesin üslubu ifadesi ise efkür-ı mülhazatının kalbidir: Söylediği, yazdığı şeyler o kalbe girdikçe sahibini teşhis edecek kadar başka bir suret ve şekil iktisap eyler.

Fransa üdeba-yı hükemasından Buffon’un “üslüb-u beyan ayniyle insandır” sözü sahihan bir bedia-yı hakikat denmeye şayandır.

Zira dikkat olunsa her şahsın üslub-u beyanı mizacının, ahlakının, etvarının, evzaının meriyet-i in’itafıdır. Fikir saçma olursa üslubun hiç ehemmiyeti kalmaz.” diyor.

Bu görüşleri bugünkü dille anlatırsak üslup, her insanın fikirlerinin, kendisine özgü anlatımıdır. Herkesin üslubu, görüşlerinin, düşüncelerinin kalbidir. Söylediği, yazdığı şeyler o kalbe girdikçe sahibini anlatacak kadar özel bir görünüm kazanır.

Fransız edebiyatçılarından Buffon’nun “Üslup insanın ta kendisidir.” sözü bir sanat gerçeği denmeye yaraşır ölçüde doğrudur.

Çünkü dikkat edilirse her insanın üslubu mizacının, ahlakının, davranışlarının, çevresinin aksidir. Anlatılan fikir saçmaysa üslubun önemi kalmaz.

Görülüyor ki üslup bir yazarın anlatımında kendisini yansıtan, başkalarından farklı özellikler bütünüdür. Bir yazarın üslubu, yaradılışının, inandığı değerlerin, yaşadığı çevrenin, yaşadığı yılların, ülkesinde uygulanan yönetimin ister istemez etkisinde kalır. Bir bakıma biz, yazdıklarında, anlattıklarında yazarı bulabiliriz. O yüzden Buffon. “Üslup insanın ta kendisidir.” diyor.

Üslubu bugünkü edebiyatçılarımız “yazara görelik”, “yazıda kişisellik” diye de tanımlamaktadırlar. Bundan şunu anlamak gerekir: Bir düz yazıda bir şiirde onu yazan sanatçının adı altında olmasa da onun yazış tarzından, düşünce biçiminden, olayları yorumlayışından adını çıkarabiliyorsak, bu tip yazarlara “üslup sahibi yazar”; kazanılan bu yazı özelliğine de “üslup” diyoruz. Kompozisyonda, sanat eserlerinde, konuşan ya da yazan sanatçının düşüncelerine, duyuşlarına, hayallerine, heyecanlarına verdiği biçim üsluptur. Üslup yazıda kişilik kazanmaktır.

Güzel yazı yazma sanatı üslupta kendini gösterir. Yazı yazmak, kusursuz yazmak, hüner isteyen bir iştir. Üslup çalışmayla, uygulamayla elde edilebilir. Tıpkı yüzmenin, yüzmeye çalışarak öğrenildiği gibi.

Her yazarın kendine göre bir üslubu vardır. Bir yazının hangi yazarın kaleminden çıktığını gösteren sanat ve anlatım özelliklerine üslup denir. Üslup sanat eserlerinde, içerikten farklı, anlatım unsurlarının bütünü şeklinde düşünülemez. Çünkü “üslup içeriğin formudur.”