Yükleminin Türüne Göre Cümleler

Bir cümlenin yüklemi ya çekimli bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş bir isim olabilir.

Buna göre yüklemin türü bakımından cümleler ikiye ayrılır:

1. Fiil Cümlesi

Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir.

Bu fiil şahıs ve kip eki alarak çekimlenir.

Türkçede fiil cümlesi isim cümlesinden daha çok kullanılır.

Annem dün sessizce odama girdi. Beni yine, yorgun gözlerimin önünden hiç ayrılmayan, bir gün bile elimden düşmeyen, parmaklarımın arasında ezilip büzülen kitabımın karşısında okumaktan gözlerimin feri kaçmış, düşünmekten alnımı kırışmış gördü. En ziyade düşman olduğu bu cansız arkadaşıma kinli bir nazar attıktan sonra bir iskemle çekti, karşıma oturdu, bol bir nefes aldı. Belli ki mühim bir şey, çok düşünülen ve az söylenen endişelerden, aile üzüntülerinden birini bana açmak istiyordu. Bunu ben onun bir iğne izi kadar ince iki gölge ile, belirsizce çatılan kaşlarından anlamıştım, hatta bu keşfimde o kadar ileri gittim ki, bana, artık bu sefer katî bir tarzda, izdivaç meselesini açacağına bile hükmettim.

Yukarıdaki paragrafta bulunan cümlelerin yüklemleri fiildir. Bu nedenden dolayı böyle cümlelere fiil cümlesi denir.

2. İsim Cümlesi

Yüklemi isim soylu bir kelime olup, ek fiilin zamanlarından biri ile çekimlenmiş olan cümlelerdir.

Uzun bir yolculuktan sonra İncesu'daydık.

Bir handa, yorgun argın, tatlı bir uykudaydık.

İçinde kaybolup gittiğini sandığı bu kalabalık şehirde bir tek tanıdığı bile yoktu. Ama şimdi sevgili öğrencileri, vefalı arkadaşları, dostları var.

Gök sarı, toprak sarı, çıplak ağaçlar sarı..

Arkada zincirlenen yüksek Toros dağları, (var)- eksiltili cümle

- İsim cümleleri genellikle iki unsurdan, özne ve yüklemden meydana gelir.

İnsan, üç beş damla kan, ırmak, üç beş damla su

Bir hayata çattık ki hayata kurmuş pusu

(Birinci mısrada iki isim cümlesi var; ikinci mısrada ise fiil cümlesi bulunuyor)

CENGE GİDERKEN

Ben bir Türk'üm; dinim, cinsim uludur; (isim cümlesi)

Sinem, özüm ateş ile doludur. (isim cümlesi)

İnsan olan vatanının kuludur. (isim cümlesi)

Türk evladı evde durmaz giderim (fiil cümlesi)

- İsim cümlelerinde zarf ve bulunma ekli yer tamlayıcıları da kullanılır.

Anadolu'da dağların ve köylerin sonsuz bir biteviyeliği var.

Anadolu'da: dolaylı tümleç

dağların ve köylerin sonsuz bir biteviyeliği: özne

var: yüklem

Bu sabah hava berrak.

Bu sabah: zarf tümleci

hava:özne

berrak(tır): yüklem

- İsim cümlelerinde nesneyle yaklaşma ve uzaklaşma ekli yer tamlayıcısı az kullanılır.

Türk halkı bağımsızlığını, Ulu Önder'e ve onunla birlikte savaşanlara borçludur.