Zarf Tümleci ve Özellikleri

Yüklemin zamanını, durumunu, miktarını, yönünü, koşulunu vb. bildiren öğelerdir. Bunların her biri değişik bir soruyla bulunur.

Örnekler:

"Hava kararmadan köye inmeliyiz." cümlesindeki altı çizili zarf "ne zaman";

"Dosta düşmana muhtaç olmadan yaşamalıyız." cümlesinde altı çizili zarf "nasıl";

"Aldığı notlar şaşılacak kadar yüksekti." cümlesindeki altı çizili zarf "ne kadar";

"Tek bir söz bile söylemeden içeri girdi." cümlesindeki altı çizili zarf "nereye";

"Zamanımız kalırsa bir örnek daha çözeriz." cümlesindeki altı çizili zarf "hangi takdirde" sorularına cevap vermişlerdir. Yükleme sorulan bu sorulara cevap veren öğeler daima zarftır.

Ancak burada "nereye" sorusuna dikkat etmeliyiz. Dolaylı tümleç konusunda da söylemiştik, bu soru dolaylı tümleci de buldurur. Ancak cevabın da aynı eki alması gerekir. Örnekteki "içeri" sözü ise bu eki almamıştır. Bu özelliği, yani hal eki almadan yön bildirme özelliğini yer-yön zarfları gösterir.

Cümleyi öğelerine ayırırken dikkat edilmesi gereken bir husus, azlık - çokluk zarflarının kullanımıdır.

"O, çok çalışkan bir öğrencidir." cümlesinde yüklem, altı çizili sözün tamamıdır. Çünkü "öğrenci" isimdir, "çalışkan" öğrencinin sıfatıdır. "çok" da çalışkan sıfatının zarfıdır. Dolayısıyla, "çok çalışkan bir öğrenci" sıfat tamlaması olduğundan bunlar birbirinden ayrılmaz. Oysa biz aynı cümleyi;

"O, çok çalışkandır." kullansak, "çalışkandır" yüklem "çok" zarf tümleci olacaktır. Kısaca adlaşmış sıfatlar yüklem olduğunda, onun derecesini bildiren zarflar zarf tümleci olur. Çıkmış soruların birinde,

"Kafesteki kuşların tüyleri, şaşılacak kadar parlaktı." cümlesi verilmiş ve "şaşılacak kadar" öğesine zarf tümleci denmiştir.

Edat Tümleci

Çıkmış sorularda, seçeneklerde bile olsa, edat tümleci adının geçtiği görülmemiştir. Ancak bazı soruların çözümünde yardımcı olduğu söylenebilir. Eğer seçeneklerde "edat tümleci" adı geçmiyorsa, siz "edat tümleci" olarak gördüğünüz söz öbeklerine zarf tümleci de diyebilirsiniz. Yüklemin ne ile, kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir. "O, bütün yazılarını, dolma kalemle yazar." "Bu araştırmayı arkadaşlarıyla yapmış." "Bu yemekleri sizin için hazırladım." cümlelerindeki altı çizili söz öbekleri edat tümleci sayılır. * Not: Edat tümleçleri “ile” ve “için” edatları ile yapılır. Fakat “ile” edatı birliktelik bildirirse edat tümleci olur. Edat tümlecinin “neden, sebep, vasıta, araç, birliktelik” yönüyle yüklemi tamamlar “ile” edatını alan kelime durum bildirir (nasıl sorusunun cevabı) ise zarf tümleci olur.

Örnek: Dallar ilkbaharın tatlı rüzgarıyla kımıldıyordu.: Edat T. (vasıta araç bildiriyor) Her zamanki gibi bu işi de kolaylıkla başardı. : Z. T. (durum bildiriyor) Ayağına gelen topa hızla vurdu. Yaralıyı hastaneye taksiyle getirdiler.